ستون دین
هر چیزی که برای شناخت و خواندن نماز برای رستگاری نیاز است.ستون دین
هر چیزی که برای شناخت و خواندن نماز برای رستگاری نیاز است.سخنرانی دکتر لاریجانی
این پست شامل سخنرانی دکتر لاریجانی در مورد نماز است.
سخنرانی آقای دکتر لاریجانی
پیشبرد امر اقامه نماز در جامعه یک تکلیف و وظیفه همگانی است. هر فرد، هر مسئول
و هر دستگاهی با هر گونه شرح وظایفی موظف به همکاری در این زمینه هم هست. رسانه‌ی
همگانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران که به حق دانشگاهی عظیم و همگانی است. در
امر اشاعه فرهنگ نماز و اقامه این حرکت کمال بخش نقش مهم و تکلیفی مورد توجّه بر
عهده دارد. آقای لاریجانی در سخنرانی خود در اجلاس نماز می‌کوشد ضمن تبیین فرهنگ
نماز، به اختصار گزارشی از فعالیت‌های صدا و سیما را در امر گسترش فرهنگ نماز به
آگاهی مخاطبان برساند.
سخنرانی جناب آقای دکتر لاریجانی
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد الله رب العالمین. الصلوة و السلام علی سیدنا و نبینا و حبیب قلوبنا و طبیب
نفوسنا، ابوالقاسم محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ . (ان صلوتی و نسکی محیای و
مماتی لله رب العالمین)
چند نکته در زمینه‌ی امر نماز اجمالاً عرض می‌کنم و بعد یک گزارشی هم از کارهایی
که در تلویزیون و رادیو انجام شده است تقدیم می‌کنم. ما هر وقت بخواهیم به مقوله‌ی
نماز توجّه بکنیم باید بدانیم که این یک بخش از شریعت اسلام است. آیین مقدس اسلام
یک ایدئولوژی کیهانی است؛ یعنی راجع به عالم، آدم، اخلاق و ساحت‌های مختلف حرف و
سخن دارد. یک شمولی در این تفکّر نهفته است که به دلیل این شمول از زوایای مختلف
می‌شود به آن نگاه کرد. با بیان دیگری می‌شود گفت آیین مقدس اسلام در عرصه‌ی پرسش‌های
بنیادین انسان حرف‌های نو و حرف‌های تأثیر گذار و بیدار کننده دارد؛ یعنی در باب
عنایت و هدف هستی، این که ما از کجا آمده‌ایم، به کجا می‌رویم، چگونه باید برویم،
حرف‌های نیکو و مستقر از نظر عقلانی در این آیین نهفته است. این آیین فراگیر که هم
به ساحت فردی و به ساحت اجتماعی توجّه دارد، در بخش ایمان دینی و هم در زمینه‌ی
اخلاق دینی و هم شریعت دینی، نظام‌هایی مدون دارد و نماز یکی از بخش‌های شریعت دین
است.
ایمان دینی متکفل به پاسخگویی به این پرسش‌های اساسی است که ما از کجا آمده‌ایم و
به کجا می‌رویم؟ این پرسش‌ها از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. اخلاق
دینی برای هدفدار کردن زندگی انسان و بشریت است و اینکه در زندگی متعارف ما خوب و
بد داریم و بنابراین احتیاج به معیار و پایه داریم. در شریعت دینی، ما با مناسک و
آداب دینی مواجه هستیم. این آداب دینی یک ارتباط کاملاً منطقی با ایمان دینی و
اخلاق دینی هم در بردارد. این شریعت طبعاً یک ظاهری دارد و یک باطنی. نماز که یکی
از بخش‌های شریعت دینی است هم همین وجه را دارد؛ یعنی ظاهری دارد و باطنی. امّا
چیز مهمی که هست در این دین مقدس که آمده «ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب
العالمین» که نماز و عبادت و حیات و ممات انسان با هم دیده شده و برای خداوند است،
نشانگر اهمیّت فوق العاده‌ای است که نماز دارد. همه‌ی حشر و نشر انسان با نماز
است. هیچ بخشی از شریعت نداریم که این قدر با ساحت فردی و اجتماعی انسان عجین
بشود؛ به همین دلیل است که این استوانه دین محسوب می‌شود. اگر در این نص مقدس آمده
که حیات و ممات انسان با نماز است برای آن مثابه همدیگر شده است، به دلیل این است
که نماز با همه‌ی زندگی انسان است از صبح که انسان شروع می‌کند تا پایان شب با این
پدیده مواجه است. به دلیل همین جایگاه عظیم نماز است که هم می‌شود نگاه درون دینی
به موضوع داشت و هم نگاه برون دینی. هم می‌شود با نگاه فقهی به موضوع نگاه کرد هم
با نگاه فلسفی، هم می‌شود از منظر درون دینی نگاه عارفانه داشت و هم نگاه فقیهانه
داشت. هر کدام از اینها منشأ آثار بسیار زیادی است. این کاوش‌هایی که در نصوص
اسلامی ردّ پاهایش حداقل به مقدار زیادی یافت می‌شود.
من حدّاقل در بخش‌های مختلف، آثار فاخری را دیدم که در این زمینه کاوش‌های عمیقی
انجام دادند. اجمالاً می‌شود این را گفت که این کلام مقدس «نماز معراج مؤمن است»
یانماز است که ما را از فحشاء و منکرات دور می‌کند و نظایر اینها اموری است که از
درون دین داریم. این امر «ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون» که در تفسیر ابن عباس
«لیعبدون» به معنای «لیعرفون» است که نماز و عبادت مساوی است با ایمان، ایمان
مساوی است با حقیقت. وجه دیگری از حقیقت‌نمایی را ما از درون نماز می‌توانیم کشف
کنیم.
شاید برای کسانی که به علم حصولی و سیانتیسم توجّه زیادی دارند این حرف برای آنها
شاق باشد که چطور ما از درون نماز به حقیقت دست پیدا می‌کنیم، این مشکل به دیدگاه
و جهان‌بینی سیانتیسنی مربوط است؛ چون حقیقت یک دروازه ندارد؛ دوازه‌های مختلفی
دارد. شما از درون نماز هم می‌توانید به بخش مهمی از حقیقت راه پیدا کنید. مرحوم
شهید مطهری در همین بحث نگاه حقیقت‌یابی را دنبال می‌کند. این هم باز یک نگاه درون
بینی است امّا از وجه غیر فقیهانه.
امّا از نگاه برون بینی به موضوع نماز ما با موضوعات دیگری مواجه هستیم. بحث
معقولیت نماز، امر معقولی است یا نه؟ بحث اینکه نیازهای معنوی انسان چگونه پاسخ
داده می‌شود و یا نماز در این زمینه مسئولیتی دارد یا خیر، رابطه‌ای که این موضوع
با آرامش و طمأنینه‌ی انسان دارد چیست؟ خیلی از این موضوعات هست که می‌تواند از
منظر برون دینی طرح شود. من به این مسئله می‌خواهم بسنده کنم که وقتی از نگاه برون
دینی به مسأله‌ی نماز نگاه می‌کنیم، یک گفت و گو است، یک دیالوگ است، یک دیالوگ و
گفتگوی بسیار صمیمانه با یک مبدأ هستی که هستی مطلق است؛ دور از همه‌ی شئونات
اسلامی که انسان با مبدأ هستی گفت وگو می‌کند؛ گفت و گو در شرایط اصلی امروز که
گرفتاری‌های زیاد در درون زندگی ماشینی، انسان را به نوعی کثرت گرایی و عدم تمرکز
و آرامش و طمأنینه واداشته است.
ما پس از مدرنیته و نوعی تکثر گرایی مواجه هستیم ما نمی‌گوییم باید از این موضوع
فرار کنیم ولی باید ماهیت‌اش را بشناسیم، جلوه‌های زندگی مدرن فرار از آن سؤالها و
پرسش‌های اساسی است که در تفکّر دینی باید با آن مواجه بشویم و اگر انسان تربیت
صحیح نداشته باشد که در زندگی متعارف با این سؤالها مواجه بشود در دم مرگ با آن
مواجه می‌شود. چه آمده‌ام؟ به کجا می‌روم؟
یکی از مشکلاتی که انسان‌های عصر ما دارند، اضطراب است که معلول این زندگی مدرن می‌باشد.
شاید دکتر پزشکیان بیشتر از بنده به این امور واقف هستند. اضطراب و عدم آرامش را
وقتی مقایسه می‌کنی با زندگی‌های گذشته، امروز خیلی جلوه دارد. اگر از منظر بیرونی
به این دو نص نگاه بکنیم، در یک نص ما داریم «و اقم الصلوة لذکری» یعنی نماز را
بخوانید که ذکر من را داشته باشید.
از طرفی خداوند متعال می‌فرماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» با ذکر من شما
آرامش و اطمینان پیدا می‌کنید. شما با نماز به آرامش می‌رسید. نگاه برون دینی یعنی
این گونه مطالعات. اگر ما امروز در شرایطی هستیم که نیاز به آرامش و طمأنینه داریم
از چه راهی به این می‌رسیم؟ آیا نماز و عبادت ما را به این می‌رساند یا نه؟ در
نگاه برون دینی به این کاوش‌ها توجّه می‌شود. البته در این زمینه من باید به اجمال
صحبت می‌کردم. قصد من این بود که نگاه‌های مختلفی در موضوع نماز به دلیل عظمتی که
دارد همه مفید است؛ حتّی نگاه برون دینی برای یک انسان متشرع شاید نیاز به مطالعات
برون دینی داشته باشد. امّا تفقه واقعی در دین نیاز به این دارد که ما گاهی پرش
برون دینی هم داشته باشیم. من امیدوارم در این گونه سمینارها که هر سال تشکیل می‌شود
ابعاد مختلف موضوع نماز از وجوه مختلف مورد کاوش قرار بگیرد.
در بخش دوم از صحبت‌های بنده اشاراتی داشته باشم به کارهایی که در رادیو و
تلویزیون در بحث نماز صورت گرفته و این بدان معنا نیست که ما نقصی نداریم، امّا از
وقتی که این آشوب را آقای قرائتی در کشور به پا کرد همه‌ی ذهن‌ها را متمرکز کرد به
موضوع. در سازمان صدا و سیما ستادی برای اقامه‌ی نماز به وجود آمد. در این ستاد که
جلسات مستمری دارد به یک تأملاتی رسیده‌اند. در نحوه‌ی سیاستگذاری در برنامه‌های
رادیو و تلویزیون که این بحث کشیده شد به شوراهای سیاستگذاری سازمان. اجمالاً دو
بخش محتوا و صورت در بخش‌های مربوط به نماز در کارهای رادیویی و تلویزیونی به بحث
سیاست گذاری رسید.
باید در برنامه‌ریزی‌ها این دو اصل در مورد نماز توجه بشود: یکی اینکه نماز در
هنگام بیداری و در برنامه‌ها مورد توجّه قرار بگیرد و تجلّی کند ما می‌توانیم نماز
را به صورت عادی در یک سریالی مورد توجّه قرار بدهیم. اصل دوم این است که نماز در
هنگام صیانت از فحشاء و منکر بروز و ظهور پیدا می‌کند؛ هم در ساحت فردی و هم در
ساحت اجتماعی. به عنوان مثال وقتی کسی وسوسه می‌شود یک امر خلاف انجام دهد، دزدی
کند یا یک کار خلاف اخلاقی دیگری، یک چیزی او را باز می‌دارد، آنجاست که هنرمند
باید نماد نماز را نشان بدهد. به دلیل عادت به نماز او بازداشته شود. سال گذشته ما
سه سریال داشتیم برای نشان داد همین موضوع.
گاه وسوسه‌های اجتماعی فرد را به سوی خلاف می‌کشاند، سریالی را ما پارسال در ماه
مبارک رمضان طراحی کردیم برای اینکه فردی را نشان بدهیم که توجّه به عبادت و نماز،
او را از وسوسه‌ی رانت خواری باز می‌دارد. من مخالف این نیستم که در رادیو و
تلویزیون نباید برنامه‌های روشن و شفاف درباره‌ی موضوع نماز داشته باشیم، چون هر
کدام یک کارکردی دارد. به هر حال ما باید احکام نماز را بگوییم کما اینکه در
برنامه‌های رادیو و یا سیمای خانواده به این مسئله پرداخته می‌شود. احکام نماز
برای جامعه‌ای که می‌خواهد عبادت را درست انجام دهد، باید گفته شود، حالا یا به
صورت داستان کوتاه یا به صورت صریح گفته می‌شود؛ هر دو درست است. امّا همیشه باید
توجّه داشت سخن به نوعی گفته شود که به این دو اصل هم توجّه کافی بشود تا
تأثیرگذار باشد و در بُعد ساختار و صورت به دو بخش توجّه شد: یکی استفاده از ظرفیت‌های
هنری برای تأثیرگذاری بر اراده‌ی اجتماعی، چون هنر ابزاری است که بیش از آنکه به
قوه‌ی مفکره‌ی انسان مربوط بشود به قوه‌ی خیال و ارتباطش با اراده‌ی انسان مربوط
می‌شود. شما با ابزار هنر می‌توانید روی اراده‌ی جامعه تأثیر بگذارید؛ امّا ممکن
است بعضی‌ها هم به ما خرده بگیرند که چرا از این ابزار استفاده می‌شود. حدّاقل حرف
بعضی از متشرعین در جای خودش می‌تواند درست باشد؛ امّا اگر بخواهیم جامعه‌ای که
طیف‌های مختلف دارد، از افراد متشرع صد در صد تا افراد خاکستری که ممکن است کاهل
نماز هم باشند، ما به این نتیجه رسیده‌ایم که برای هر گونه از این مخاطبان باید
نوعی از ساختار هنری را باید به کار بگیرید. گاهی ما مواجه هستیم با این وضع که
شما چرا از موسیقی برای نماز استفاده می‌کنید؟ چون برخی از علماء معتقدند موسیقی
اصلاً جایز نیست، ما به نظر آنان احترام می‌گذاریم؛ امّا باید بدانیم بر بعضی از
مخاطبین باید به همین طریق تأثیر بگذاریم. این به معنای این نیست که ما راه را گم
کرده‌ایم. پس یکی از ابزار، موسیقی و سلوک است؛
یکی هم بحث نمایش، فیلم، داستان به نحو مستقیم یا غیر مستقیم. هر دو وجه در آن
هست؛ مثلاً نماهنگ عشق الهی؛ «می‌چرخم و می‌رقصم و می‌نوشم از این جام، بیخود شده
از خویشم از ارزش ایام، این عشق الهی است، حق لایتناهی است» یا نماهنگ یار خلوت‌جو:
«مسلمانان، مسلمانان، مسلمانی ز سر گیرید، که کفر از شرم یار من مسلمان‌وار می‌آید»
یا نماهنگ کربلا سجاده مولای عشق ظهر خون مولا به تسبیح و نماز، در میان خیمه‌ها
راز و نیاز، محشری شد چون وضو سازد ز خون، قبله‌اش عشق است و تسبیحش جنون، وقت تکبیر
و رکوع آمد به ناز گفت یا رب من حسینم در نماز این نمونه‌هایی از سرودهایی است که
با قصد نماز و تأثیرگذاری بر اراده‌ی اجتماعی ساخته شد. از این نمونه‌ها زیاد است.
جا دارد از سرود «بی‌نیاز» از مرکز اصفهان و یا سرود «بهار عبادت» از مرکز همدان
که در جشنواره‌ی نماز مورد توجّه قرار گرفت یاد کنیم.
در جشنواره‌ی نماز سال 81، 148 اثر از مجموع آثار به دست این جشنواره رسید که 80
اثر متعلق به مراکز استانها بود و 67 اثر مربوط به شبکه‌های استانی که موضوعش نماز
بود. تلاش اصلی در این نمایش‌ها این است که بروز و ظهور نماز در هنگامه‌ی بیداری و
یقضه باشد و از ساختار هنری فاخر برخوردار باشد. اگر یک محتوای خوب و فاخر در ظرف
نادرست ریخته شود تأثیرش زیاد نخواهد بود؛ هر چند که آن مطلب علمی و خیلی بلند
باشد. من یاد می‌کنم از سریال حضرت مریم ـ سلام الله علیها ـ و راز و نیاز او در چند
ساعتی که تأثیر روی انسان می‌گذاشت؛ یا در سریال شیخ مفید وجه دیگری مورد توجّه
بود که نماز جماعت در مسجد بود. شیخ مفید در مسجد نماز می‌‌گزارد و درس می‌گفت و
افراد را به همراه خودش می‌کشید. آنجا نگاه این بود که نماز می‌تواند کاشف از
حقیقت باشد، می‌تواند تأثیرگذار در واقعیت‌های بلندتر باشد؛ یا در سریال «ملاّ
صدرا» شما این وجه را بیشتر می‌دیدید. حداقل در ادامه‌ی داستان خواهید دید که
مرحوم ملاّ صدرا با عبادت دنبال کشف حقیقت بود؛ یعنی در معضلات به عبادت رجوع می‌کند
و این نکته‌ی جذابی از این سریال است؛ یا در سریال مهر خاموش شخصیت نمازگزار با
زوجه‌ی دیگری است که پزشک است. این پزشک به دلیل اینکه اهل عبادت است فرد با
طمأنینه‌ای است، آرامش دارد، می‌خواهد نشان بدهد اگر کسی پناه بگیرد در پناه عبادت
آرامش می‌یابد. آن معضلاتی که در دست کانتراسی ایجاد کرده با خانمش که او پناه
نیاورده به عبادت گمراه شده، مشکلات اجتماعی زیاد و آوارگی و فروپاشی، خانواده
دارد برمی‌گردد به سمت کسی که آرامش دارد. تأثیرگذاری شخصیت این پزشک به دلیل
اینکه اهل عبادت است تأثیرگذار در جامعه است. در میدان جنگ فعال است و قیافه و
رفتار و سکنات او نشان دهنده‌ی این است که او آرامش دارد و اهل عبادت است. نماز
عبادت را شما در این قهرمان داستان می‌بینید.
بحث دیگر استفاده از ظرفیت‌های سریال‌های ماست. برای اینکه نماد نماز را نشان
بدهیم حالا ممکن است ما به دلیل پیچش‌های داستانی همیشه نتوانیم این وجه را برجسته
کنیم، امّا خود نماد نماز تأثیرگذار است. اینکه فرد از خواب بلند می‌شود باید با
نماز باشد؛ به این هم توجّه شده است .
بحث دیگر بحث‌های کارشناسی در مورد معارف، احکام و اسرار نماز است، این وجه بسیار
زیادی از کارهای تلویزیون و رادیو را در برمی‌گیرد. هم در شبکه‌های مختلف رادیویی
چه ملی و چه استانی، و مخصوصاً شبکه‌ی معارف و سیمای خانواده که با حضور کارشناسان
به این موضوع می‌پردازند. البته وجه نماز فقط به صورت ظاهر نماز نیست، خوشبختانه
بحث‌های تفسیری قرآنی در رادیو و تلویزیون حجم وسیعی را در برمی‌دارد. بسیاری از
مواقع به این موضوع توجّه می‌کنند و اصولاً فضای معنوی ایجاد کردن می‌تواند انسان
را به صحّت عبادت بکشاند. در زمینه‌ی نماز اول وقت و توجّه داشتن به این موضوع یا
نماز جمعه که معمولاً شبکه‌های ما از شب جمعه و روز جمعه به این موضوع توجّه دارند
و همین جا یاد کنم از آقای قرائتی و دوستانشان که یکی دو سال پیش اهتمامی کردند
برای توجّه به ساحت مقدس بقیة الله الاعظم امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه
الشّریف ـ که این توجّه کاملاً بجا و به سزا بود و همین امر باعث شد که در رادیو و
تلویزیون هم باز یک مجمعی خاص به وجود آمد که در روزهای خاص من جمله روز جمعه و شب
جمعه به مسئله‌ی انتظار و توجّه به امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشّریف ـ یک
نگاه خاص داشته باشد. یکی از کارهایی که در این بخش سیاستگذاری شده این است که
برخی از امور مثل نماز اول وقت تبدیل به آیین بشود. ما باید بپذیریم در سنّت جامعه‌ی
ما متأسفانه این نقص وجود دارد که به نماز اول وقت یا نماز جماعت خواندن کم توجّه
شده است . این باید در کشور تبدیل به آیین شود؛ یعنی جزء فرهنگ و نهادینه بشود. در
شورای سیاستگذاری معارف این بحث را به طور جدّی مطرح کردیم و روی بعضی از راه‌حل‌ها
دارد کار می‌شود، مثل اینکه ما از بسترهای دینی جامعه استفاده کنیم. به این موضوع
توجّه خاص کنیم. فرض کنید نماز ظهر یا عصر عاشورا را برجسته کنیم، و همه روی آن
تأمل کنیم. یا در ماه مبارک رمضان نماز اول وقت غروب را با کمک مساجد فراگیر کنیم.
این همکاری چند بخش فرهنگی را با هم نیاز دارد که انشاء الله امسال به آن خواهیم
پرداخت.
از کارهای دیگر، جشنواره‌ی اذان بود. این هم از کارهای بسیار خوب و جذابی بود.
تعداد زیادی از جوانان از جاهای مختلفی شرکت کردند و کارهای بسیار ارزشمندی هم
ارائه کردند که به مرور از آنها استفاده می‌شود. در جشنواره‌ی امام علی ـ علیه
السّلام ـ که با همکاری دستگاه‌های دیگر به وجود آمد، توجّه اصلی به مقوله‌ی عبادت
بود. در این جشنواره هم آثار بسیار خوبی را عرضه کردند که در رادیو و تلویزیون از
آنها استفاده می‌شود. به طور متوسّط در شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی استانی
و ملی روزانه 10 ساعت به موضوع نماز می‌پردازیم که برخی از اینها بحث‌های مستقیم
است، برخی بحث‌های غیر مستقیم اعم از بحث‌های سرود و موسیقی است تا برنامه‌های
نمایشی، نمایشی یا کوتاه است یا بلند.
کار دیگری که انجام شد سایت نماز است که در شبکه‌ی اینترنت ایجاد شد. در آن هم
معارف نماز هست، هم احکام و هم برنامه‌های سمینار کارهای تازه‌ی هنری راجع به نماز
در آن گذاشته می‌شود و مجموعاً سایت قابل استفاده‌ای است. من امیدوارم این اهتمام
که به وجود آمده در امر نماز، مخصوصاً بعضی از نشست‌هایی که با کارگردان‌ها و
تولیدکننده‌های ما در درون رادیو و تلویزیون گذاشته شد. یکی دو جلسه خود آقای
قرائتی شرکت کردند و اثر بسیار خوبی داشت. این جشنواره‌ی نماز که در سال 81 انجام
شد و امیدوارم که در سال 82 به خوبی انجام بشود، اینها هم مشوق است برای اینکه
هنرمندان ما به این موضوع توجّه خاص بکنند. باید پذیرفت چون ما در کارهای هنری یک
مقدار تقلیدی هستیم به هر حال صنعت رادیو و تلویزیون و صنعت فیلم‌سازی یک مقدار
اگر به ماهیتش توجّه کنید در غرب فرهنگ رشد کرد، ما هم با تقلید داریم استفاده می‌کنیم.
آنها در فرهنگ با مبانی نظری و فلسفی خودشان نظام رادیو و تلویزیون را بنا می‌کنند
؛ یعنی یک نوع سکولاریزم در درونش نهفته است. خیلی جا دارد که ما در کارهای رادیو
و تلویزیون صاحب تئوری در این قضیه بشویم.
من تأسف می‌خورم که بعضی از افراد فکر می‌کنند رادیو و تلویزیون و صنعت هنری وکار
هنری به معنای این است که به مسائل ایمانی توجّه نکند، گاهی می‌بینم توی نوشته‌جات
هم می‌آید حاق مسئله‌ی هنر به حقیقت مربوط می‌شود. بخش زیادی از حقیقت در دامن
ایمان نهفته است و هر چه ما بتوانیم به موضوع تئوری پردازی دقیق در عرصه‌ی رادیو و
تلویزیون و فیلم‌سازی مطابق و در راستای جمهوری اسلامی نزدیک بشویم و این کار
بسیار ارزشمندی است. امیدوارم این اهتمام که جناب آقای قرائتی ایجاد کرده‌اند در
کشور باعث یک نوع توجّه خاص در عرصه‌ی کارهای هنری در کشور بشود و همه‌ی ما شاهد
زیبایی‌های آن در زندگی فردی و اجتماعی باشیم.
از خداوند متعال می‌خواهم دل‌های ما را به نور ایمان منوّر گرداند و همه‌ی ما را
جزء اصحاب صادق امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشّریف ـ محسوب بدارد. از شما هم
می‌خواهم که دعا کنیم ما در خدمت کردن در این ساحت مقدس توفیق داشته باشیم.
سخنرانی دکتر علی لاریجانی- مجله نیایش، ش15
